Fotoğraflar Tarihi Bir Belge Midir? Tarih yalnızca harflerden ibaret değildir; bazen bir sokak görüntüsünde, bazen bir gezi sırasında çekilmiş bir karede, bazen de eski bir siyah-beyaz fotoğrafın sessizliğinde dile gelir. Bu bağlamda, fotoğrafların tarihsel değeri üzerine yapılan tartışmalar uzun süredir akademik çevrelerin gündemini meşgul etmektedir. Ancak bu tartışmalar, özellikle yerel tarih araştırmaları söz konusu olduğunda çok daha somut ve anlamlı bir boyut kazanmaktadır. Yerel tarih çalışmalarında, geçmişin izini süren araştırmacılar için fotoğraflar gün geçtikçe daha fazla önem taşımaktadır. Fotoğraf, yalnızca resim ve gravür gibi görsel anlatım biçimlerinden değil; aynı zamanda mahkeme tutanakları ya da polis raporları gibi metinsel belgelerden de ayrılır. Çünkü fotoğraf, gerçekliğin bir “tıpkıbasımı” olarak kabul edilmektedir. Ne var ki, bu tıpkıbasımın ne ölçüde “gerçek” olduğu, ayrı ve son derece önemli bir tartışma konusudur. Büyük Şef Mersin’de (İçel Halkevi Dergisi Sayı 1, Yıl 1938, s.13) Bir Görselin Anlattıkları ve Anlat(a)madıkları Kentlerin, sokakların, meydanların, kahvehanelerin veya dükkânların geçmişte çekilmiş fotoğrafları, tarihsel bağlamda yalnızca bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda duygusal bir köprü kurar. Bugün bu görseller, yalnızca tarihçilerin değil, koleksiyoncuların, yerel yönetimlerin ve yaşadığı coğrafyanın belleğini korumak isteyen her kesimin dikkatini çekmektedir. Fotoğraflar, kimi zaman unutulmuş sokak ve isimlerini, yıkılmış binaları, yöresel giysileri ve artık var olmayan meslekleri gün yüzüne çıkarır. Çünkü fotoğraf, yalnızca resmi törenleri ya da önemli olayları değil; gündelik hayatın sıradan ama anlamlı ayrıntılarını da kaydeder. Bir pazar yerindeki kalabalık, bir dükkân tabelası, bir çocuğun elindeki oyuncak bile geçmişin sessiz tanıkları hâline gelir. Ancak bu kareler, ne kadar güçlü olurlarsa olsunlar, her zaman hakikati yansıtmazlar. Objektifin açısı, kadraja neyin alındığı ya da dışarda bırakıldığı, hatta poz verenlerin duruşu ve yüz ifadeleri bile kurguya açık unsurlardır. Evet, bir mahalle meydanını görebiliriz; ama o an orada esen rüzgârı, insanların ruh hâlini ya da kamera dışında kalan gerilimi bilemeyiz. Bu nedenle her kareye bir "tarihi belge" demek yerine, her kareyi sorgulayarak okumak gerekir.   Tarih Yazımında Görselin Geciken Rolü Cumhuriyet dönemi başta olmak üzere Türkiye tarihinin birçok dönemi yazıya dökülürken görsel kaynakların geri planda kalması dikkat çekicidir. Fotoğrafların çoğu zaman yalnızca yazıyı destekleyici unsur olarak kitapların sonuna eklenmesi veya dergilerde magazinsel sunumlara araç edilmesi, onları belge niteliğinden çok “süs ögesi” gibi algılatmıştır. Oysa bir sokak fotoğrafı, bazen bir arşiv belgesinden daha fazla katman sunar; ama sadece yazılı belgelerle karşılaştırmalı okunduğunda. Akademik dünyada görselliğin bilgi üretme aracı olarak değerlendirilmesi oldukça geç gerçekleşmiştir. Bugün dahi birçok araştırmada görseller yalnızca metni estetikleştirmek için kullanılmakta; oysa görsel, yorumlama kabiliyetiyle birleştiğinde tarihe dair yeni sorular doğurabilir. Tıpkı sözlü tarih çalışmalarında olduğu gibi, görsel tarihin de metodolojik araçlara ihtiyaç duyduğu açık bir gerçektir. Mersin ve Silifke Halkevlileri Silifke, Halkevi' önünde (İçel Halkevi Dergisi Sayı 3, Yıl 1938, s.2) Yerel Belleğin Taşıyıcısı Olarak Fotoğraf Son yıllarda yerel tarih çalışmaları sayesinde fotoğraf koleksiyonlarına olan ilgi artmıştır. Şehirlerin belleği, artık sadece arşiv belgelerinde değil, aile albümlerinde, sokak sergilerinde ve hatta sosyal medya platformlarında saklanır hâle gelmiştir. Her biri birer mikro tarih barındıran bu kareler, kentlerin dönüşümünü, kültürel yapısını ve toplumsal ilişkilerini gözler önüne serer. Ancak şunu unutmamak gerekir: Her fotoğraf bir belge niteliği taşıyabilir; fakat tıpkı diğer belgeler gibi o da yoruma açıktır. Fotoğraf, görüneni kaydeder; ama görünmeyeni gizleyebilir. Bu nedenle görsel tarih, sadece bakmakla değil, görmeyi öğrenmekle, sorgulamakla ve bağlam inşa etmekle mümkündür. Bir Türkmen Kızı Kendi Kıyafetiyle (İçel Halkevi Dergisi Sayı 5, Yıl 1938, s.10) Sonuç: Işık ve Gölge Arasında Hakikat Tarihçinin önünde, belgelerle örülü bir yol uzanır. Bu yolun bir kısmı yazılıdır, bir kısmı ise görüntülerle döşenmiştir. Fotoğraf, bu yolculukta bazen yön gösterici bir işaret, bazen de karanlık bir kavşak olabilir. Onu “tarihi belge” yapan şey sadece varlığı değil, bağlamıdır; sadece sunduğu görüntü değil, eksik bıraktıklarıdır. Görseli belgeye dönüştüren şey, tarihçinin sorularıdır. Ve bu sorular soruldukça, fotoğraflar suskun tanıklardan konuşan hafızalara dönüşür. Çünkü bazen bir tek kare, sayfalarca anlatılamayanı fısıldar. Peki, geçmişin izlerini taşıyan tarihin suskun kareleri yani fotoğraflar; Silifke gibi köklü bir tarihi geçmişe sahip bir ilçede ne ölçüde toplanmakta, korunmakta ve araştırmalarla ilişkilendirilmektedir?