Çeltikten İki Hasat Silifke’nin deltası bereketli; çeltik, suyla ve sabırla konuşmayı bilen çiftçinin dilinden iyi anlar. Peki bu su, yalnızca pirinci mi büyütmeli? Ya aynı tarladan bir de balık hasadı alabilsek? Soru basit, yanıtı bölgemizin önünü açacak kadar iddialı.  Mevcut tabloyu doğru okuyalım Göksu Deltası bir Ramsar sulak alanı; yani ülke ve dünya ölçeğinde korunması gereken bir ekosistem. Bu da bize iki şey söyler: 1) Tarımsal üretim mümkün; 2) Ama akılla, bilime ve ekolojiyle uyumlu yöntemlerle. Üstelik deltada çeltik üretimi yapan üreticiler var; iklim değişikliğini ve iyi tarım uygulamalarını konuşan akademik çalışmalar da mevcut. Bu, sahada deneyime ve dönüşüme açık bir üretici kitlesi bulunduğunu gösteriyor. “Pirinç + Balık” nasıl bir fikir? Dünyada yüzyıllardır uygulanan pirinç-balık eş-üretimi, çeltik tarlasındaki suyu “iki ürüne” dönüştürüyor: Pirinç ve balık. Balıklar tarlada böcek larvalarını ve otları azaltarak pestisit ihtiyacını düşürüyor; dışkıları ise doğal gübre etkisi yapıyor. Sonuç: Daha sağlıklı tarla, daha az kimyasal, ek bir gelir kalemi. Bilimsel bulgular net: İyi yönetilen sistemlerde pirinç verimi artabiliyor ve hektar başına yüzlerce kilo balık alınabiliyor. Saha çalışmalarında balık verimleri rapor edilip artış olacağını görülebilir. Pirinçte ise çoğu durumda artış ya da en azından verim kaybı olmadan ikinci bir gelir mümkün. Dünya mirası listelerinde yer alan Çin’deki modeller, köylünün kazancını hektar başına anlamlı biçimde yükselten, kimyasal kullanımını azaltan, biyolojik çeşitliliği koruyan örnekler sunuyor. Bu, “bizde olmaz” bahanesini boşa çıkaran somut bir kanıtıdır. Peki Silifke’de olur mu? Olur; yeter ki yerel gerçekliğe uygun tasarlayalım. Göksu Deltası’nın korunma statüsü sebebiyle “kontrollü, küçük ölçekli ve izlemeli” pilotlarla başlamak şart. Tür seçimi (örneğin karabalık ve uygun yerli türler), su kalitesi, akıntı ve kuş göç yolları gibi unsurlar bilimsel protokolle yönetilirse, tarım + ekosistem + ekonomi aynı denklemde kazanır. (Pirinci damla sulamayla yetiştirmeyi amaçlayan modern denemeler bile var; bu da su yönetimi inovasyonuna açık olduğumuzu gösterir.) Adım adım yol haritası (Önce yerel, sonra ulusal, ardından dünya) Mahalle ölçeğinde pilot: 10-20 hektarlık, çiftçi gönüllülüğü esaslı bir havza seçilsin. Tarlaların kenarına balıkların sığınacağı sığ/derin hendekler açılsın; giriş-çıkışlar kaçışı önleyen ızgaralarla korunsun. Tür ve stoklama planı: Yerli/uygun türlerin düşük yoğunlukla başlanması; biyogüvenlik ve hastalık protokolü; kuşlarla etkileşim gözlemi. Kimyasal azaltım takvimi: Entegre mücadeleye dayalı, balığı koruyan uygulama takvimi. (Bakanlığın “entegre mücadele” yaklaşımı burada doğrudan destekleyici.) İzleme ve şeffaf raporlama: Her parselde su, toprak, biyolojik çeşitlilik ve verim ölçümleri. “Kaç kg pirinç? Kaç kg balık? Kaç lira net?” sorularına üç hasat dönemi boyunca veri temelli cevap. Sivrisinek popülasyonu, kuş gözlemleri ve tarla kenarı bitki örtüsü gibi ekosistem göstergeleri raporlansın. İlçe ölçeğinde yaygınlaştırma: Üreticiler, kooperatif ya da üretici birliği çatısında toplanıp ortak pazarlama yapsın: “Silifke Çeltik-Balık”. Okul yemekleri, hastaneler, yerel restoranlar için kısa tedarik zinciri sözleşmeleri kurulup, üreticiye taban fiyat güvencesi verilsin. Ulusal model ve standart: Tarım il/ilçe müdürlükleri ile üniversite (Mersin Üniversitesi, Silifke MYO) birlikte “pirinç-balık iyi uygulama rehberi” hazırlasın. Sigorta, kredi ve hibe programlarında “ekosistem hizmeti üreten tarım” için pozitif ayrımcılık sağlansın. Dünya sahnesi ve marka: Ramsar ve GIAHS (Küresel Tarımsal Miras Sistemleri) ağlarıyla “Silifke Pirinç+Balık” deneyimi paylaşılabilir; agroturizm rotalarına eklenebilir. Ortak eğitim kampları, çiftçi değişim programları ve ihracata uygun özel ürün (örneğin düşük pestisit kalıntılı “delta pirinci + yerel balık”) markalaştırılabilir. Sorgumuz net, teklifimiz açık “Var mı bizde böyle bir sistem?” Belki henüz yok; ama olması için önümüzde hem bilimsel gerekçe hem de akılcı bir yol haritası var. Çeltik tarlasında balık, suyun hikâyesini uzatır: Çiftçinin cebine ikinci gelir, tarlaya doğal denge, sofraya kaliteli protein olarak döner. Üstelik pestisit bağımlılığını azaltıp ekosistemi güçlendirdiği için, Ramsar sorumluluğuyla da uyumlu bir üretim dili konuşur. Silifke’nin yapması gereken belli: Bilimle başlayan küçük pilot, Veriyle büyüyen ilçe modeli, Markayla taçlanan ulusal standart… Ve sonunda, dünyaya anlatacak bir hikâye: “Biz suyu iki kez hasat etmeyi Silifke’de öğrendik.” Kaynakçaların Erişim Tarihleri 01.09.2025 Entegre Tarım-Su Ürünleri Sistemi ile Yetiştiriciliğin Çeşitlendirilmesi - MTF/GLO/101/MSS (PDF) Göksu Deltası’nda (Silifke/Mersin) Tarımsal Değişiklikler   FAO Pirinç Konferansı Bildirileri Entegre Tarım-Su Ürünleri Sistemi ile Yetiştiriciliğin Çeşitlendirilmesi - MTF/GLO/101/MSS Rice-Cum-Fish Trials in Luapula Province, Zambia Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi » Makale » Göksu Deltasında Çeltik Yetiştiriciliği Yapan Üreticilerin İklim Değişikliği Algısı ve İyi Tarım Uygulamaları Yapmalarında Etkili Faktörlerin Belirlenmesi Pirinç-Balık Yetiştiriciliği - genel bakış | ScienceDirect Konuları Pirinç Balığı Çin| Küresel Öneme Sahip Tarımsal Miras Sistemleri | Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Pirinç-Balık Kültürü, Qingtian İlçesi, Çin ÇELTİK ENTEGRE MÜCADELE TEKNİK TALİMATI Netafim, pirinç damla sulama ticari aşamasına girdi | Netafim Ağı Göksu Deltası Zambiya'nın Luapula Eyaletinde Pirinç-Cum-Fish Denemeleri Pirinç-balık ortak kültürü, artan verimi destekleyen birden fazla ekosistem hizmetini teşvik ediyor - ScienceDirect Eski Uygulamaları Canlandırmak: Pirinç-Balık Kültürü Üzerine Modern Perspektifler In Indonesia, farmers have implemented an ingenious technique by integrating fish into their flooded rice fields. This method, known as integrated fish farming, uses fish waste as a natural fertilizer, while the fish feed on insects and pests, protecting crops organically. : r/Permaculture Pirinç tarlalarında balık yetiştiriciliği | İç Su Balıkçılığı | Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Afrika'da pirinç-balık yetiştiriciliği, çöl su ürünleri yetiştiriciliği ve yem geliştirmenin geleceği: Afrika'nın lider ülkesi olarak Mısır örneği | PDF isteyin