Keneler.. İklimsel değişimlerle birlikte doğada kene popülasyonunun arttığı ve buna karşı dikkatli olunması gerektiği tavsiye ediliyor. Keneler hakkında aramızdan ayrılan usta gazeteci Bekir Coşkun bir yazısında, “Kan emici parazitler, başkalarının kanını emerek yaşar” tanımlamasını yapar. Yazısında şunları söyler: “Kene kendini yormaz, çabalamaz ve çalışmaz. Diyelim ki kene tarafından ısırıldınız ve kanınızın emilmekte olduğunu fark ettiniz; ‘Bu kene galiba benim kanımı emiyor’ hükmüne vardınız. Öyle hemen kurtulamazsınız. Kene eğer içinize girmişse, hemen söküp atamazsınız. Sizin kanınızı emmeye devam eder ve bu kene ısırığı size bir derstir.”   “Ahlak” ve “kene” arasında doğrudan bir ilişki bulunmamaktadır. Ahlak, insanların davranışlarını ve toplumsal ilişkilerini düzenleyen değerler, normlar ve ilkeler bütünüdür. Kene ise, bir hayvan türü olan parazitlerle ilgilidir. Bu iki kavramın doğrudan bir ilişkisi yoktur. Ancak mecazi anlamda ya da farklı bağlamlarda bu iki kavram arasında ilişkilendirme yapılabilir: Zarar Verme: Kene, insanlara ve diğer canlılara zarar veren bir parazittir. Ahlak ise insanlara zarar veren davranışları kötü olarak değerlendirir. Bu bağlamda kenelerin zararlı etkileri, ahlaki olmayan davranışlara benzetilebilir. Sömürme: Keneler, konakçı organizmalardan beslenerek yaşarlar. Bu bir tür sömürme eylemidir. Ahlaki açıdan bakıldığında, başkalarını sömürmek ve bundan fayda sağlamak da etik olmayan bir davranıştır. Etik, ahlaki ilkelerin teorik çerçevesini çizerken; ahlak, bu ilkelerin pratik hayattaki karşılığıdır. Felsefi ahlak, akıl, mantık ve insan deneyimine dayanarak ahlaki ilkeleri temellendirmeye çalışırken; teolojik ahlak, dini inançlar ve kutsal metinler aracılığıyla ahlaki normları belirler. Ahlakın temel ilkelerine baktığımızda şunlar karşımıza çıkar: Aldatmayacaksın, çalmayacaksın, sömürmeyeceksin, kimseye zarar vermeyeceksin, dürüst ve güvenilir olacaksın. Teoloji ve etik, birbirleriyle sıkı şekilde iç içe geçmiş alanlardır. Din genellikle ahlaki prensipler ve etik davranışlar için değerler sunar. Genellikle inananların davranışları için kılavuzlar ve normlar belirleyerek ahlaki eylemi bir çerçeveye oturtur. Dini metinler, daha yüksek bir güce —yani Tanrı’ya— olan inanca dayanır ve genellikle belirli bir din için önem taşır. Öte yandan hümanist (beşerî) metinler, genellikle daha yüksek bir güce atıfta bulunmadan, insan aklını, etiği ve başkaları için önem taşımayı vurgular. Farklı Dinlerde Ahlak Anlayışı: İslam Ahlakı: Kur’an ve sünnete dayanır; iyi ve kötü davranışları belirler. Örneğin, Kur’an’ın Şuara Suresi 183. ayeti. Alevi Ahlakı: “Eline, diline ve beline sahip çık” ilkesi esastır. “İkrar” (doğru olmak) ilkesi, verilen sözlere sadık kalmayı ifade eder. Hristiyan Ahlakı: İncil’e ve Hristiyan öğretilerine dayanır; sevgi, merhamet ve adalet gibi değerlere vurgu yapar. Yahudi Ahlakı: Tevrat ve diğer kutsal metinlere dayanır; adalet, şefkat, dürüstlük gibi ilkeleri içerir. Budist Ahlakı: Dört Yüce Gerçek ve Sekiz Katlı Asil Yol’a dayanır; acıdan kurtuluşu hedefler. Türkiye uzun yıllardır yüksek enflasyonla yaşamaktadır ve ülke olarak bu ekonomik olumsuzlukların içindedir. “Yüksek enflasyon iklimlerinde, genel anlamda ülke içinde ahlaki değerlerde düşüş yaşanır” diyor “Economics in One Lesson” kitabının yazarı Henry Hazlitt. Bu olumsuz ekonomik iklimde, yeni pazarlar arayan Türkiye merkezli sağlık kurumları, diş ve estetik klinikleri, emlak büroları ve daha niceleri; Avrupa’ya yayın yapan Türk televizyonlarında reklam vererek ürün ve hizmetlerini Avrupa’da yaşayan Türklere pazarlamak ve ek satışlar elde etmek istemektedir. Burada bir sıkıntı yok yeter ki ürün veya hizmet satışında reklamı yapılan ürünlerde ve hizmetlerde etik kurallara uyulsun, tüketici veya müşterinin güveni sarsılmasın.  Evet, ekonomik çöküntünün ahlaki değerleri olumsuz etkilediği yaygın bir görüştür. Ekonomik zorluklar bireylerde stres, güvensizlik ve umutsuzluk gibi duyguları artırarak ahlaki yargı ve davranışları etkileyebilir. Ekonomik krizler, insanları daha bencil ve çıkarcı davranışlara itebilir; çünkü hayatta kalma içgüdüsü ön plana çıkar. Dürüstlük ve dayanışma gibi değerler, geçim sıkıntısı çeken bireyler için ikinci plana itilebilir. Ayrıca ekonomik eşitsizliklerin artması, toplumsal huzursuzluk ve suç oranlarının yükselmesine yol açabilir; bu da ahlaki değerlerin aşınmasına katkı sağlar. Avrupa’dan Türkiye’ye Seyahat Edecekler İçin Etik ve Pratik Uyarılar: Bu bilgiler ışığında varmak istediğim nokta şudur: Bu aylarda Avrupa’da yaşayan Türkler, bulundukları ülkelerden eş, dost ve akrabalarını görmek veya tatil yapmak amacıyla Türkiye’ye seyahat edeceklerdir. Yaşadıkları ülkelerde etik kurallara ve standartlara alışık olduklarından, Türkiye’de karşılaşabilecekleri durumlar şunlardır: Lokanta ve Kafelerde Dikkatli Olun: Yemek yediğiniz yerlerde muhakkak fiyat listesi isteyin, fiyatları ve adisyonu kontrol edin. Gerekirse yemek yemeden önce pazarlık yapın. Yurt dışından geldiğinizi belli etmemeye çalışın. “Turistik fiyat” uygulamasına karşı durun. Euro ile Alışveriş Yapmayın: Çarşıda Euro ile alışveriş yapmamaya çalışın. Euro ile alışveriş yapmışsanız ve kredi kartı ile ödeme yapacaksanız, POS cihazından Euro olarak çektirin. TL ile işlem yapılırsa kur farkı ve komisyon ödemek zorunda kalabilirsiniz. Sağlık Hizmeti Alacaksanız Dikkat: Türkiye’de sağlık hizmeti almayı planlıyorsanız, yaşadığınız ülkedeki sigortanızla önceden iletişime geçip bilgi verin. Türkiye’de alınacak hizmet, sigortanız tarafından karşılanmayabilir. Yaşlı ve Emekliler İçin Uyarı: Türkiye’de sağlık veya bakım hizmeti almak istiyorsanız, tesisin statüsünün ve standartlarının size uygun olup olmadığını araştırın. Hizmet sözleşmesine birinci dereceden bir yakınınızı veya avukatınızı dahil edin. Anlaşmayı sigortanızla ve emeklilik kurumunuzla paylaşın. Usulsüz faturalar ileride büyük sorunlara ve cezalara yol açabilir. Altın kural: “Önce sigortanın, avukatın ve en yakın aile bireyinin onayı, sonra sağlık hizmeti”  Trafikte Dikkat: Türkiye’deki trafik kurallarının Avrupa standartlarına uygun olmadığı bilinmektedir. Trafikte karşılaşabileceğiniz kuralsızlıklar karşısında sakin kalın, tartışmaya girmeyin. Küfürleşmek ya da hak iddia etmek tatilinizi zehir edebilir. Avrupa’daki Disiplini Türkiye’de de Sürdürün: Avrupa’da ceza ile sonuçlanan davranışları Türkiye’de de yapmayın: Arabanızdan çöp veya izmarit atmayın, kaldırımlara park etmeyin, makas atmayın, gereksiz korna çalmayın, yolları eğlence için kapatmayın, trafik ışıklarına riayet edin. Kısacası, Türkiye’de de kurallara uyun. Kaynakça: Adam Smith, Ahlakın Teorisi Henry Hazlitt, Economics in One Lesson Yapay Zeka destekli araştırma   Article in English   Ticks… Due to climate change, it is reported that the tick population in nature has increased, and caution is advised against them. The late renowned journalist Bekir Coşkun once described ticks in one of his articles as “Bloodsucking parasites that survive by feeding on the blood of others.” He elaborates: “The tick does not tire itself, make an effort, or work. Suppose you are bitten by a tick and realize your blood is being sucked. You come to the conclusion, ‘This tick must be sucking my blood.’ You cannot get rid of it immediately. If the tick has embedded itself inside you, it cannot simply be pulled out. It continues to suck your blood, and this tick bite is a lesson to you.” There is no direct relationship between the concepts of “morality” and “tick”. Morality refers to the set of values, norms, and principles that regulate human behavior and social relations. A tick, on the other hand, is a parasitic animal. Although these two concepts are unrelated in a literal sense, metaphorical or contextual associations can be made: Harm: A tick is a parasite that harms humans and other creatures. Morality, on the other hand, evaluates harmful behavior negatively. In this context, the harmful nature of ticks can be likened to immoral behavior. Exploitation: Ticks live by feeding off host organisms. This is a form of exploitation. From a moral perspective, exploiting others for personal gain is considered unethical. Ethics provides the theoretical framework of moral principles, while morality is their practical application. Philosophical ethics attempts to ground moral principles based on reason, logic, and human experience, whereas theological ethics establishes moral norms based on religious beliefs and sacred texts. The core principles of morality include: Do not deceive Do not steal Do not exploit Do not harm others Be honest and trustworthy Theology and ethics are closely intertwined. Religion often provides the foundational values for ethical behavior, setting moral guidelines and norms for believers. Sacred texts rely on faith in a higher power—namely God—and usually hold particular significance within a specific religion. Conversely, humanist texts emphasize human reason, ethics, and concern for others without invoking a higher power. Moral Perspectives in Different Religions Islamic Morality: Based on the Qur’an and the Sunnah; distinguishes between good and bad conduct. For instance, Qur’an, Surah Ash-Shu’ara, verse 183. Alevi Morality: Rooted in the principle “Protect your hands, tongue, and loins.” The concept of ikrar (truthfulness) emphasizes keeping one’s word. Christian Morality: Based on the Bible and Christian teachings; emphasizes values like love, compassion, and justice. Jewish Morality: Based on the Torah and other sacred texts; includes principles such as justice, compassion, and honesty. Buddhist Morality: Rooted in the Four Noble Truths and the Noble Eightfold Path; seeks liberation from suffering. Economic Crisis and the Erosion of Moral Values Türkiye has lived with high inflation for many years and continues to face serious economic challenges. According to Henry Hazlitt, author of Economics in One Lesson, “In environments of high inflation, a general decline in moral values is observed within a country.” Amid this economic downturn, many Turkey-based businesses—including health institutions, dental and cosmetic clinics, and real estate agencies—are advertising their services on Turkish TV channels broadcasting in Europe. Their goal is to promote products and services to Turkish residents in Europe and gain additional revenue. This, in itself, poses no problem, as long as ethical principles are upheld in the sale of these products and services, and consumer trust is not violated. Indeed, it is a common belief that economic collapse negatively affects moral values. Financial difficulties can increase emotions such as stress, distrust, and hopelessness, which in turn influence moral judgment and behavior. Economic crises may push people toward more selfish and self-interested behavior, as the instinct to survive becomes more dominant. Values like honesty and solidarity may be sidelined for individuals struggling to make ends meet. Furthermore, increasing economic inequality may lead to social unrest and higher crime rates, all of which contribute to the erosion of moral values. Ethical and Practical Advice for Those Traveling to Türkiye from Europe.  In light of this, it’s important to emphasize the following: During the summer months, Turks living in Europe will travel to Türkiye to visit friends and family or to vacation. Being used to the ethical standards of their countries of residence, they may encounter the following situations in Türkiye:  1. Be Cautious in Restaurants and Cafés: Always request a menu with prices, check the bill, and if necessary, negotiate prices beforehand. Try not to reveal that you’re visiting from abroad. Avoid being subjected to “tourist pricing.” 2. Avoid Shopping in Euros: Refrain from using euros in marketplaces. If you do pay in euros by card, insist that the transaction is processed in euros. If charged in Turkish lira, you may have to pay exchange rate differences and commissions. 3. Healthcare Considerations: If you plan to receive medical treatment in Türkiye , contact your health insurer in your country of residence beforehand. The treatment you receive in Türkiye  may not be covered by your insurance. 4. Warning for Elderly and Retirees: If you or your relatives are seeking medical or care services in Türkiye research whether the facility’s status and standards meet your needs. Include a close relative or a lawyer in the service contract. Share the agreement with your insurance and pension provider. Improper billing can result in serious consequences and penalties. Golden rule: “First, the approval of your insurer, lawyer, and closest family member then, healthcare services.” 5. Be Mindful in Traffic: It is well known that traffic rules in Türkiye do not always align with European standards. Remain calm in the face of traffic violations. Avoid arguments. Confrontations or foul language can ruin your holiday. 6. Maintain Your European Discipline in Türkiye: Do not engage in behavior in Turkey that would result in a fine in Europe: Don’t litter or throw cigarette butts from your vehicle Don’t park on sidewalks Don’t weave through traffic Don’t honk unnecessarily Don’t block roads for fun Obey traffic lights In short, follow the rules in Turkey, just as you do in Europe. References Smith, A. (1759). The Theory of Moral Sentiments. Hazlitt, H. (1946). Economics in One Lesson. AI-assisted Research   Artikel in deutscher Sprache   Zecken … Infolge des Klimawandels wird berichtet, dass die Zeckenpopulation in der Natur zugenommen hat, und es wird geraten, vorsichtig zu sein. Der verstorbene, renommierte Journalist Bekir Coşkun beschrieb Zecken in einem seiner Artikel als „blutsaugende Parasiten, die vom Blut anderer leben“. Er erläuterte weiter: „Die Zecke strengt sich nicht an, bemüht sich nicht und arbeitet nicht. Nehmen wir an, Sie wurden von einer Zecke gebissen und merken, dass Ihr Blut abgesaugt wird. Sie kommen zu dem Schluss: ‚Diese Zecke saugt wohl mein Blut.‘ Sie können sie nicht sofort loswerden. Wenn die Zecke sich in Ihre Haut eingegraben hat, kann man sie nicht einfach herausziehen. Sie saugt weiter Ihr Blut, und dieser Zeckenbiss ist eine Lektion für Sie.“ Zwischen den Begriffen „Moral“ und „Zecke“ besteht keine direkte Beziehung. Moral bezeichnet ein System von Werten, Normen und Prinzipien, das menschliches Verhalten und gesellschaftliche Beziehungen regelt. Eine Zecke hingegen ist ein parasitär lebendes Tier. Dennoch lassen sich im übertragenen Sinne oder in bestimmten Kontexten Parallelen ziehen: Schädigung: Eine Zecke ist ein Parasit, der Menschen und andere Lebewesen schädigt. Die Moral hingegen bewertet schädigendes Verhalten negativ. In diesem Sinne können die schädlichen Eigenschaften von Zecken mit unmoralischem Verhalten verglichen werden. Ausbeutung: Zecken leben, indem sie sich von Wirtsorganismen ernähren – eine Form der Ausbeutung. Aus moralischer Sicht gilt das Ausnutzen anderer zum eigenen Vorteil als unethisch. Die Ethik bietet den theoretischen Rahmen moralischer Prinzipien, während die Moral deren praktische Umsetzung im Alltag darstellt. Die philosophische Ethik versucht, moralische Prinzipien auf Vernunft, Logik und menschliche Erfahrung zu gründen, während die theologische Ethik moralische Normen auf religiösen Glauben und heilige Texte stützt. Zu den zentralen moralischen Grundsätzen zählen: Du sollst nicht täuschen Du sollst nicht stehlen Du sollst nicht ausbeuten Du sollst keinem Schaden zufügen Du sollst ehrlich und vertrauenswürdig sein Theologie und Ethik sind eng miteinander verknüpft. Die Religion liefert häufig die Wertebasis für ethisches Verhalten, indem sie Gläubigen moralische Leitlinien und Normen vorgibt. Heilige Schriften stützen sich auf den Glauben an eine höhere Macht – nämlich Gott – und haben in der Regel eine besondere Bedeutung innerhalb einer bestimmten Religion. Humanistische Schriften hingegen betonen die menschliche Vernunft, Ethik und Fürsorge für andere, ohne eine höhere Macht zu bemühen. Moralvorstellungen in verschiedenen Religionen: Islamische Moral: Stützt sich auf den Koran und die Sunna; unterscheidet zwischen gutem und schlechtem Verhalten. Beispiel: Koran, Sure Ash-Shuʿarāʾ, Vers 183. Alevitische Moral: Beruht auf dem Prinzip „Bewahre deine Hand, deine Zunge und deine Lenden.“ Das Prinzip des „Ikrar“ (Wahrhaftigkeit) betont die Einhaltung gegebener Versprechen. Christliche Moral: Basierend auf der Bibel und den christlichen Lehren; legt Wert auf Liebe, Barmherzigkeit und Gerechtigkeit. Jüdische Moral: Beruht auf der Tora und weiteren heiligen Schriften; umfasst Prinzipien wie Gerechtigkeit, Mitgefühl und Ehrlichkeit. Buddhistische Moral: Stützt sich auf die Vier Edlen Wahrheiten und den Achtfachen Pfad; strebt die Befreiung vom Leid an. Wirtschaftskrise und der Verfall moralischer Werte Die Türkei lebt seit vielen Jahren mit hoher Inflation und steht weiterhin vor ernsthaften wirtschaftlichen Herausforderungen. Henry Hazlitt, Autor des Buches Economics in One Lesson, schreibt: „In Zeiten hoher Inflation ist ein allgemeiner Rückgang moralischer Werte im Land zu beobachten.“ In diesem wirtschaftlichen Abschwung werben viele in der Türkei ansässige Unternehmen – darunter Gesundheitseinrichtungen, Zahn- und Schönheitskliniken sowie Immobilienbüros – in türkischsprachigen Fernsehsendern, die in Europa senden. Ziel ist es, Produkte und Dienstleistungen an in Europa lebende Türken zu vermarkten und zusätzliche Einnahmen zu generieren. Grundsätzlich ist dagegen nichts einzuwenden – vorausgesetzt, es werden ethische Standards eingehalten und das Vertrauen der Verbraucher wird nicht missbraucht. Tatsächlich ist die Annahme weit verbreitet, dass wirtschaftlicher Niedergang moralische Werte negativ beeinflusst. Finanzielle Not kann Gefühle wie Stress, Misstrauen und Hoffnungslosigkeit verstärken, die wiederum moralisches Urteilsvermögen und Verhalten beeinflussen. Wirtschaftskrisen können Menschen dazu bringen, eigennütziger zu handeln, da der Überlebensinstinkt in den Vordergrund tritt. Werte wie Ehrlichkeit und Solidarität werden bei existenzieller Not oft vernachlässigt. Zudem können wachsende wirtschaftliche Ungleichheiten zu sozialer Unruhe und steigender Kriminalität führen – alles Faktoren, die den moralischen Werteverfall begünstigen. Ethische und praktische Hinweise für Europäer auf Reisen in die Türkei Vor diesem Hintergrund sei Folgendes betont: In den Sommermonaten reisen viele in Europa lebende Türken nach Anatolien, um Freunde und Verwandte zu besuchen oder Urlaub zu machen. Da sie an die ethischen Standards ihrer Wohnländer gewöhnt sind, können sie in der Türkei auf folgende Situationen treffen: Achten Sie in Restaurants und Cafés auf Transparenz: Fordern Sie stets eine Preisliste an, kontrollieren Sie die Rechnung und verhandeln Sie ggf. im Voraus. Vermeiden Sie es, Ihre Herkunft aus dem Ausland offenkundig zu machen. Wehren Sie sich gegen „Touristenpreise“. Vermeiden Sie Einkäufe in Euro: Zahlen Sie möglichst in Türkischen Lira. Falls Sie mit Kreditkarte in Euro zahlen möchten, achten Sie darauf, dass der Betrag auch in Euro abgebucht wird. Bei Abrechnung in Lira können Wechselkursdifferenzen und Gebühren anfallen. Gesundheitsdienstleistungen sorgfältig planen: Wenn Sie medizinische Leistungen in Anspruch nehmen wollen, sprechen Sie vorab mit Ihrer Krankenversicherung im Wohnsitzland. Die Behandlung in der Türkei wird womöglich nicht übernommen. Hinweise für ältere Menschen und Rentner: Wenn Sie Pflege- oder Gesundheitsdienste benötigen, informieren Sie sich über Status und Standard der Einrichtung. Beziehen Sie einen nahen Angehörigen oder einen Anwalt in den Vertrag ein. Teilen Sie Vereinbarungen mit Ihrer Versicherung und Rentenkasse. Falsche Abrechnungen können zu erheblichen Konsequenzen führen.  Goldene Regel: „Zuerst die Zustimmung von Versicherung, Anwalt und Angehörigen – dann medizinische Versorgung.“ Verhalten Sie sich im Straßenverkehr umsichtig: Die Verkehrsregeln in der Türkei entsprechen nicht immer europäischen Standards. Bleiben Sie ruhig bei Regelverstößen, vermeiden Sie Streit und Beleidigungen – das könnte den Urlaub ruinieren. Übernehmen Sie europäische Disziplin auch in der Türkei: Vermeiden Sie Verhaltensweisen, die in Europa bestraft werden: Kein Müll oder Zigaretten aus dem Auto werfen Nicht auf Gehwegen parken Kein riskantes Fahrverhalten („Schneiden“) Nicht unnötig hupen Keine Straßen blockieren Ampeln beachten Kurzum: Halten Sie sich auch in der Türkei an die Regeln – wie Sie es aus Europa gewohnt sind. Literaturverzeichnis Hazlitt, H. (1946). Economics in One Lesson. New York: Harper & Brothers. Smith, A. (1759). The Theory of Moral Sentiments. London: A. Millar. KI-gestützte Recherche